Juridisch kan het niet maar moreel is het begrijpelijk!?

In de krant (trouw) van 16 februari 2008 lees ik over de aankomende onafhankelijkheidsverklaring van Kosovo. Het artikel opent met de titel: "juridisch kan het niet maar moreel is het begrijpelijk".

Ik kom deze juridische fictie wel vaker tegen. Hij haakt in op de verhouding tussen moraal en (positief) recht. Uit deze titel komt het beeld naar voren dat als iets eenmaal is afgesproken, in dit geval in het internationale recht, dit nooit meer kan worden gewijzigd of dat het slechts kan worden gewijzigd als de complete internationale gemeenschap dan wel de betrokken partijen er mee instemmen. De vraag is alleen steeds wie dat dan wel zal en mag bepalen. Immers ooit zijn er door ongetwijfeld goedwillende juristen en politici afspraken gemaakt. Laten we er voor het gemak eens van uit gaan dat dat goede dus onomstreden afspraken waren. Echter, ontwikkelingen staan niet stil. De bevolking van landen veranderd bijvoorbeeld naar leeftijd of religieuze opvatting waardoor de heersende maatschappelijke en zelfs morele opvattingen veranderen.

Waarom zouden nu afspraken, die weliswaar zijn vastgelegd in wetten en verdragen, uit het verleden nog steeds moeten gelden?
Gelden ze omdat ze niet zijn opgezegd? Dat zou kunnen maar wie zou ze moeten opzeggen, de oorspronkelijke "afspraakmakers" vinden het misschien nog steeds een goed idee. Terwijl zij er feitelijk niets meer mee te maken hebben.

Ooit bestond er een oostblok onder invloed van de sovjetunie. In dat oostblok lag een staat Joegoslavie waarvan een van de deelreplublieken Servië was. Kosovo was toen onderdeel van Servië. De bewoners van deze provincië/deelreplubliek hingen echter over het algemeen een andere religië aan dan de serviërs. Zij voelde zich onderdrukt en wilde hun eigen weg gaan.

We zien dat bij veel meer volken. Ze willen om etnische, religieuze redenen af van een groter, als onderdrukkend ervaren, verband. Het maakt daarbij niet uit of de ervaren onderdrukking op werkelijkheid berust, het gaat om de subjectieve beleving van de bevolkingsgroep.
Krampachtig vasthouden aan ooit gemaakte -internationale- afspraken leidt telkens tot gewelddadigheid zo hebben we op de balkan kunnen ervaren. Voorbeelden te over, in het middenoosten hebben we de koerden in Spanje hebben we de basken en zo zijn er nog veel meer voorbeelden te vinden.
Ik heb altijd nog groot respect voor de manier waarop Vacvlac Havel uiteindelijk heeft toegestemd in de afsplitsing van Slowakije. Dit is vrijwel geruisloos verlopen... en men vind elkaar straks terug in een nieuw -Europese Unie- verband.

Het ontstaan van nieuwe landen of conglomeraten van samenwerkende landen is een min of meer autonoom tijdsgeestgedreven proces wat niet door juridische regels wordt bestuurd maar waarvan juridische regels een -tijdelijke- weerslag zijn. Natuurlijk is het van belang om deze juridische regels zoveel mogelijk te handhaven maar dat moet niet leiden tot meer dan -stevige- politieke discussie. Als het leidt tot voortzetting van de politiek met andere middelen (lees: oorlogstoestand) dan gaat dat te ver. In het individuele leven van mensen kunnen we uit een niet meer houdbare relaitie/situatie weg gaan. Dat is van oorsprong niet de bedoeling, niet conform de afspraak maar als je het onmogelijk maakt liggen moord en doodslag op de loer.

Feitelijk is het op nationaal politiek niveau niet anders. Het moet in zekere mate aantrekkelijk worden gevonden om in een bepaalde staat met een bepaalde cultuur, welvaart en religieuze geaardheid te wonen. Als een bepaalde bevolkingsgroep, wonende op een bepaald gebied zich daarin niet meer kan vinden, dan moet er een uitweg zijn. Het zou fraai zijn als daar internationale afspraken over gemaakt konden worden. Dus afspraken over hoe gebiedsdelen zich kunnen afsplitsen van bestaande naties en hoe natiestaten kun samenwerken en of samensmelten.

Terug naar de Titel... er zijn ooit afspraken vastgelegd over de verdeling van territoria. Dat soort internationale contract afspraken zijn niet zinvol -want tijdgebonden- terwijl de overgang naar een nieuwe situatie veelal gepaard gaat met moord en doodslag verpakt in de vorm van een legitiem -want internationaal juridisch ondersteunde- politionele/militaire actie.
Internationale afspraken in deze vorm zijn dus niet wenselijk.
Het wenselijke internationale recht moet voorzien in regelgeving -voorwaarden- omtrent de wijze waarop afscheidingen en integratie van natiestaten dient te geschieden.

Juridische middelen dienen morele opvatting te ondersteunen. Een algemene morele norm die een ieder eigenlijk wel onderschrijft is die van respect voor het leven van de medemens.
Dit respect voor het leven is, zoals hierboven aangetoond, niet gediend bij harde juridische contracten over territorium verdeling maar veel eerder bij afspraken over territorium vorming vanuit de gedachte van zelfbeschikking voor mensen.